Το της πόλεως όλης ήθος, ομοιούται τοις άρχουσιν (το ήθος όλης της πολιτείας είναι το ίδιο με αυτό αυτών που την κυβερνούν)

Σε τροχιά προεκλογικού πυρετού έχει μπει για τα καλά η Ελλάδα. Και μπορεί επίσημα να μην έχει ανακοινωθεί ημερομηνία εθνικών εκλογών και οι αυτοδιοικητικές εκλογές να αργούν σχετικά (8/10/2023), όμως όλες και όλοι οι ενδιαφερόμενες-οι υποψήφιοι κοιτάζουν στο “μέλλον”. Η Δημοκρατία επιτάσσει την πολιτική οργάνωση κάθε κοινωνίας, με βάση την οποία συγκεκριμένα άτομα και ομάδες αποκτούν μέσω των εκλογών την εξουσία, να διαμορφώνουν και να επιβάλλουν κανόνες-νόμους. Η διαδικασία αυτή δίνει στη λέξη Πολιτεία της Αρχαίας Ελλάδας την πραγματική έννοια, προσδιορίζοντας ταυτόχρονα και την αναγκαιότητα της οργάνωσης. Η Αθηναϊκή Πολιτεία αποτελούσε τη μορφή πολιτικής οργάνωσης, στην οποία τα ίδια τα ελεύθερα άτομα (πολίτες) αποφασίζουν για τους κανόνες-νόμους που ρύθμιζαν την κοινωνική ζωή. Σήμερα η θέληση των πολιτών ενός κράτους ή μιας αυτοδιοικητικής μονάδας εκφράζεται από τις αιρετές δομές διοίκησης και άσκησης της εξουσίας (κεντρική κυβέρνηση, περιφερειακή ή δημοτική αρχή κ. ά.) που έχουν τη δικαιοδοσία να καθορίζουν κανόνες και νόμους, υποχρεώσεις και δικαιώματα και τέλος ποινές και κυρώσεις σε περιπτώσεις παραβίασης των κανόνων, μέσα από ένα ανεξάρτητο σύστημα δικαιοσύνης.

Στο παρόν άρθρο γίνεται μια προσπάθεια να καταγραφούν τα κίνητρα για να θέσει κάποια-ος υποψηφιότητα για τη θέση αιρετού στη χώρα μας. Κίνητρα, που διαφοροποιούνται σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό ανάλογα με τον τόπο και το είδος των εκλογών, (εθνικές, αυτοδιοικητικές, δημοτικές, φορέων, συλλόγων κλπ.). Μπαίνοντας λοιπόν σε μια προεκλογική διαδικασία και για την ευκολία του λόγου θα διακρίνουμε τους ενδιαφερόμενους υποψήφιους για τις επόμενες εκλογές σε δύο κατηγορίες:

1. Αυτές-ούς που έχουν εκλεγεί στις τελευταίες εκλογικές αναμετρήσεις και βρίσκονται σε θέση ευθύνης και

2. Αυτές-ούς που επιδιώκουν να είναι υποψήφιοι στις επόμενες εκλογές αλλά δεν είναι τώρα εκλεγμένοι. Σε αυτήν την κατηγορία υπάρχουν: α) κάποιες-οι που επιθυμούν να κατέβουν υποψήφιοι για πρώτη φορά και μάλλον είναι πολλοί λίγες-οι, και β) κάποιες-οι που έχουν στο παρελθόν ασχοληθεί και έχουν καταφέρει να εκλεγούν ή δεν έχουν καταφέρει μέχρι σήμερα να εκλεγούν.

Το βασικό κίνητρο που όλοι επικαλούνται, δηλαδή το κοινό καλό και το δημόσιο συμφέρον, ισχύει αρχικά ως πρόθεση, όμως στην πράξη βλέπουμε ότι στη συνέχεια η πραγματική εικόνα διαψεύδει, καθώς η χώρα μας φιγουράρει μόνιμα πλέον στην κόκκινη ζώνη των χωρών με τη μεγαλύτερη διαφθορά. Όσο αφορά στην πρώτη κατηγορία των υποψηφίων, αρχικά θα πρέπει να εστιάσουμε στην παθογένεια της ελληνικής πραγματικότητας όπου, διαχρονικά, οι περισσότεροι εκλεγμένοι αμέσως μετά τις εκλογές, αφού ξεκουραστούν από τον προεκλογικό αγώνα και αναλάβουν, ξεκινούν την υλοποίηση του έργου τους με γνώμονα στο πολιτικό τους μέλλον. Έτσι λοιπόν η υλοποίηση των, όποιων, προεκλογικών δεσμεύσεων, γίνεται το εφαλτήριο για τις επόμενες εκλογές. Εδώ αρχίζουν οι υποχωρήσεις στις πιέσεις, τα στρογγυλέματα στα προεκλογικά προγράμματα και τις πραγματικές ανάγκες. Η ψηφοθηρική λογική διακατέχει σχεδόν το σύνολο των αποφάσεων που τη βλέπουμε ξεκάθαρα, σε όσους εκ των εκλεγμένων ασχολούνται ενεργά και κυρίως έχουν θέση εξουσίας. Τους βλέπουμε να επιδίδονται σε έργα βιτρίνας, “βαρέλες”, “ανατινάξεις “ κ.λπ., καθώς και προσωπικά ρουσφέτια, ιδιαίτερα κατά την κρίσιμη προεκλογική περίοδο, συνοδευόμενα από τις αντίστοιχες δημοσιεύσεις και φωτογραφίες. Πόσο όμως μπορεί να βοηθήσει αυτή η πρακτική; Σε κάποιες περιπτώσεις αρκετά, αν και η εμπειρία αλλά και η σύγχρονη αντίληψη κυρίως της νέας γενιάς, λέει ότι ο κόσμος τελικά τους έχει πάρει χαμπάρι! Απόδειξη ότι τέτοιου είδους πρακτικές δεν βοήθησαν καμιά εκλογή στις προηγούμενες αυτοδιοικητικές εκλογές.

Μια άλλη παράμετρος για αυτή την κατηγορία υποψηφίων, είναι αυτή της ενδιάμεσης αλλά και της τελικής αξιολόγησης με πραγματικούς όρους. Σήμερα βρισκόμαστε προς το τέλος της κυβερνητικής θητείας και λίγο μετά τη μέση της θητείας των αυτοδιοικητικών εκλογών και οι πολίτες αισθάνονται, ότι τα περισσότερα θέματα - προβλήματα δεν έχουν προχωρήσει. Αντίθετα έχουν οξυνθεί, αφού αλληλοεμπλεκόμενα συσχετίζονται με την οικονομική κρίση, την πανδημία, τον Ρωσοουκρανικό πόλεμο, την ενεργειακή κρίση, και την κλιματική αλλαγή. Αυτές οι πολιτικές συγκυρίες έρχονται και παρέρχονται, αλλά ο πολίτης-δημότης ασφυκτιά χωρίς να βλέπει κάποιο χειροπιαστό αποτέλεσμα. Και δεν είναι μόνο τα μεγαλεπήβολα έργα που χρειάζονται ωρίμανση (σε μερικές περιπτώσεις παραγίνονται και κακοφορμίζουν) π.χ. ο δρόμος Πατρών - Πύργου ή η αναβάθμιση του Χιονοδρομικού μας Κέντρου, αλλά και στα μικρά ζητήματα της καθημερινότητας, χωρίς ιδιαίτερο οικονομικό κόστος, που σε κάποιες περιπτώσεις ξεκινούν θεαματικά, αλλά εξίσου θεαματική είναι και η στροφή, μετά την άρνηση “να σπάσουμε αυγά” (για παράδειγμα στα Καλάβρυτα η απελευθέρωση κοινόχρηστων χώρων από κάθε είδους καταλήψεις). Και επειδή ως γνωστόν ομελέτα χωρίς σπασμένα αβγά δεν γίνεται, μάλλον ούτε και στη θητεία των σημερινών αρχόντων θα φάμε ομελέτα. Ιδιαίτερο όμως ενδιαφέρον αποκτά στην αξιολόγηση, όποιου έργου έχει γίνει, η αξιολόγηση της ποιότητας του έργου, της αποτελεσματικότητάς του και η διασύνδεση τελικά του κόστους με το κοινό όφελος.

Σημαντική παρατήρηση επίσης που έχει να κάνει με την πρώτη κατηγορία, είναι η λογική των υποψηφίων "τσοπάνηδων”, αυτών δηλαδή που έχουν μαντρωμένους τους ψήφους. Είναι συμπαθείς και διεκδικούνται σφόδρα από τους επικεφαλής των κομμάτων ή των συνδυασμών (για το μάντρωμα των προβάτων). Συνήθως είναι μόνιμοι αιρετοί, καραβανάδες της πολιτικής και σε αρκετές περιπτώσεις ούτε οι ίδιοι έχουν αξιολογήσει το έργο τους, ούτε έχει αξιολογηθεί ποτέ και από κανέναν η πολιτική τους παρουσία. Και για τον αντίλογο, ότι δηλαδή η επανεκλογή σημαίνει τάχα και θετική αξιολόγηση από τους ψηφοφόρους, ας δούμε τη θέση της χώρας μας σε διεθνείς κατατάξεις (π.χ. τέταρτη από το τέλος στην Ευρώπη στην τιμή καυσίμων σε σχέση με το μισθό), ή ακόμα σε τοπικό επίπεδο, τα αποτελέσματα της διοίκησης του Δήμου μας. Πως αντιμετώπισαν για παράδειγμα όλες οι Δημοτικές αρχές το πρόβλημα της ερήμωσης του Δήμου Καλαβρύτων; Φυλλοροεί ο Δήμος και παρακαλούσαμε να έλθουν οι απανταχού πατριώτες να εγγραφούν κατά την απογραφή στο Δήμο για να αυξήσουμε τα νούμερα. Αυτά τα λίγα προς το παρόν ως απόδειξη, επειδή όλα κρίνονται εκ του αποτελέσματος. Δεν μπορεί βέβαια κανείς να μηδενίσει τίποτα από αυτά που έχουν γίνει, όμως υπολείπονται δραματικά από τα προεκλογικά φυλλάδια όλων των κομμάτων, περιφερειακών αλλά και δημοτικών αρχών της τελευταίας τουλάχιστον εικοσαετίας, και σίγουρα πάρα πολύ από τις προσδοκίες των υγιώς σκεπτόμενων πολιτών -δημοτών και σε σύγκριση πάντα με αυτά που βλέπουμε τριγύρω μας. Για αυτούς του "καραβανάδες της πολιτικής" που θεωρούν τους εαυτούς τους αναντικατάστατους θα πρέπει να σκεφτούμε και κάτι άλλο. Οι πνευματικές και βιολογικές δυνατότητες του ανθρώπου δεν είναι απεριόριστες. Απλή και ξεκάθαρη αρχή της ζωής και της επιστήμης. Γι’ αυτό και έχει προβλεφθεί η συνταξιοδότηση. Αυτό που θα πρέπει να συμβαίνει και στην πολιτική, στους εκκλησιαστικούς κύκλους κ.ά. Επιπλέον τα πράγματα τρέχουν τόσο πολύ γρήγορα (τεχνολογία, οικονομία, επιστημονικές εξελίξεις), σε βαθμό που και νέοι άνθρωποι δυσκολεύονται να παρακολουθήσουν. Πόσο όμως μπορούν και προλαβαίνουν οι μεγαλύτεροι να αφομοιώσουν αυτές τις εξελίξεις; Η ευελιξία του μυαλού δουλεύει σε μια συγκεκριμένη κατεύθυνση και δεν μπορεί ή (στην πολιτική ιδιαίτερα) δεν θέλει να αλλάξει.

Έτσι λοιπόν η πολυετής ενασχόληση, ακόμα και σχετικά νέων ηλικιακά ανθρώπων σε συνδυασμό με τη φυσική γήρανση των αιρετών, οδηγούν σε "ανακύκλωση" πολιτικών προσώπων, πρακτικών και αποφάσεων και κατά συνέπεια σε απουσία ουσιαστικού έργου. Οι υποσχέσεις για είσοδο νέων (όχι μόνο ηλικιακά) προσώπων, γυναικών και ανδρών, στις προηγούμενες εθνικές, περιφερειακές και δημοτικές εκλογές από τους συνδυασμούς "εξουσίας" έφτασε μόνο μέχρι την υποψηφιότητα κάποιων νέων προσώπων, οι οποίες-οι όμως, χωρίς την ουσιαστική υποστήριξη του κόμματος - συνδυασμού τους, και αγνοώντας την τέχνη του "τσοπάνη" της πολιτικής δεν είχαν καμιά απολύτως τύχη. Και αν κάποιοι τα κατάφεραν, ή απομονώθηκαν ή αφομοιώθηκαν. Η χρήση του θηλυκού γένους που έγινε στην αρχή (αυτές-ούς) θεωρώ πως δεν έχει νόημα να συνεχιστεί, αφού τυπικά και ουσιαστικά στην πράξη η γυναικεία παρουσία σχεδόν απουσιάζει.

Μεγάλη σημασία έχει τέλος, το ζήτημα της μεγάλης αποχής στις προηγούμενες εκλογές. Οι λόγοι είναι πολλοί και μπορούν να αποτελέσουν το θέμα μιας επόμενης "απλής και ξεκάθαρης" τοποθέτησης. Ας δούμε και πάλι για παράδειγμα τι έγινε σε τοπικό επίπεδο. Γιατί όταν στους 18.094 εγγεγραμμένους (πόσοι μένουν αλήθεια μόνιμα στο Δήμο;) απείχαν την πρώτη Κυριακή 6.562 (αποχή 39,88%) και τη δεύτερη Κυριακή 10.466 (αποχή 57,84%), προφανώς κάπου υπάρχει πρόβλημα. Αυτό που πρέπει να κρατήσουμε τώρα είναι ότι η αποχή γενικότερα, μεταξύ των άλλων, καταγράφει ένα ισχυρό μήνυμα αλλαγής ενός άρρωστου κατεστημένου, στο οποίο οι πολίτες-δημότες αισθάνονται ότι δεν μπορούν να εκπροσωπηθούν. Και οδηγούν σε μεγάλα διλήμματα πολλούς νέους πολίτες. Σίγουρα αυτή η αποχή αποβαίνει προς όφελος των "πολιτικών καραβανάδων" και σε βάρος των πολιτών και δεν θα πρέπει να την επιδιώκουμε. Γιατί την ιδιότητα του πολίτη, σύμφωνα με την Αριστοτελική σκέψη, μπορούν να την έχουν μόνο τα ενεργά πολιτικά μέλη που επηρεάζουν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο την εξουσία. Γι’ αυτό και στην κλασική αρχαιότητα ο "ανενεργός πολίτης" θεωρούνταν κοινωνικά ανίκανος. Ποια μπορεί να είναι η λύση;

Πρώτον η ενεργοποίηση νέων, υγιών και ικανών προσώπων, με αυτογνωσία και αυτοπεποίθηση, αξιολογώντας παράλληλα την κοινωνική παρουσία, την επαγγελματική καταξίωση, τις ιδιαίτερες ικανότητες - δεξιότητες, την προηγούμενη παρουσία όσων στο παρελθόν έχουν εκλεγεί, οι οποίες-οι ως ενεργοί πολίτες θα διεκδικήσουν στις επόμενες εθνικές ή αυτοδιοικητικές εκλογές, άλλον εκλογικό προορισμό από αυτόν των "μόνιμων αιρετών πολιτικών καραβανάδων" με μια βασική προϋπόθεση: μακριά από πολιτικά - τοπικιστικά παιχνίδια και ισχυρή θέληση για την πραγματική απόκτηση της έννοιας του Πολίτη. Αυτές-οί ανήκουν στην δεύτερη κατηγορία που αναφέρθηκε στην αρχή, αυτών που επιθυμούν να ασχοληθούν ενεργά ή να κατέβουν υποψήφιες-οι για πρώτη φορά, και κάποιες-οι που έχουν στο παρελθόν ασχοληθεί και έχουν καταφέρει ή δεν έχουν καταφέρει μέχρι σήμερα να εκλεγούν. Η κατηγορία αυτή θα πρέπει να εμπλουτιστεί με ικανότατα πρόσωπα, που υπάρχουν, δεν έχουν εμπλακεί όμως μέχρι σήμερα γιατί δεν επιθυμούν για αναμετρηθούν με "πολιτικούς τσοπάνηδες - καραβανάδες" και σε κάθε περίπτωση με την ενεργή συμμετοχή μεγάλου ποσοστού γυναικών που μπορούν να βοηθήσουν ουσιαστικά με την παρουσία τους. Και ας το πιστέψουμε ότι υπάρχουν πολλές και πολλοί.

Δεύτερον όλοι αυτοί που μέχρι σήμερα κατέχουν τις καρέκλες της εξουσίας μετρώντας κάμποσες "Αιρετές Ολυμπιάδες" και οι οποίοι έχουν δώσει ό,τι θα μπορούσαν και τους ευχαριστούμε, να συλλογιστούν και να αναλογιστούν μέσα από την πολυετή εμπειρία τους, αφενός το συμφέρον της χώρας μας ή του τόπου τους, αφετέρου ότι "ουδείς αναντικατάστατος" και να εφαρμόσουν στις επόμενες εκλογές αυτό που μου είχε εκμυστηρευτεί σε μια κρίση ειλικρίνειας, νυν δημοτικός παράγοντας στο προαύλιο του Σχολικού Συγκροτήματος "ΕΥΣΕΒΙΟΣ ΚΗΠΟΥΡΓΟΣ" στις εκλογές του 2019: "Τι θέλουμε τώρα εμείς πάλι; Κανονικά πρέπει όλοι εμείς να αποσυρθούμε και να αναλάβουν νέοι άνθρωποι και εμείς από δίπλα να βοηθάμε".

Με ήθος και αξιοπρέπεια, εφαρμόζοντας την Ισοκρατική ρήση "Το της πόλεως όλης ήθος, ομοιούται τοις άρχουσιν" (το ήθος όλης της πολιτείας είναι το ίδιο με αυτό αυτών που την κυβερνούν) θα έλεγα εγώ. Αν όχι, και εφόσον δεν αλλάξει κάτι, κανείς δεν δικαιούται να γκρινιάζει αφού τότε πλέον δεν θα είμαστε θύματα αλλά συνένοχοι.

"Οι λαοί που εκλέγουν διεφθαρμένους πολιτικούς. κλέφτες, απατεώνες και προδότες δεν είναι θύματα αλλά συνένοχοι" (Τζώρτζ Όργουελ, 1903-1950)

Βασίλειος Νικ. Σπανός
Εκπαιδευτικός

πρώτη δημοσίευση, εφημερίδα ΚΑΛΑΒΡΥΤΙΝΗ ΗΧΩ αριθ. φύλλου 55