Επιστολή, με αφορμή τη συμπλήρωση 31 χρόνων από το θάνατο του αείμνηστου Πάνου Μίχου, που συμπληρώνονται φέτος στις 7 Ιουνίου 2016, απέστειλε στο ΚΑΛΑΒΡΥΤΑ-ΝΕΤ, η αδελφή του κ. Φρόσω Μίχου Χατζοπούλου. Στο κείμενο της επιστολής αυτής, σκιαγραφούνται τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας και του χαρακτήρα του Πάνου, καθώς και η απλόχερη προσφορά του, στους φίλους του, στους συντοπίτες του, στα Καλάβρυτα και στο ευρύτερο κοινωνικό σύνολο.

Χωρίς άλλα σχόλια, παραθέτουμε το κείμενο της επιστολής που αξίζει να διαβαστεί ιδιαίτερα από τους νέους, που δεν είχαν τη δική μας τύχη να τον γνωρίσουν από κοντά, για να καταλάβουν ποιος ήταν αυτός ο "νεαρός" που το όνομά του είναι τόσο στενά συνδεδεμένο με το Θεατρικό Όμιλο Καλαβρύτων και τα Πολιτιστικά δρώμενα της περιοχής μας. 

Ο Πάνος Μίχος έφυγε από κοντά μας 31 χρονών.

31 χρόνια μετά ...

 

Πόσο αντιφατικά συναισθήματα με πλημμυρίζουν κάθε φορά που σκέφτομαι τον αδελφό μου τον Πάνο. Κάθε φορά που αναπολώ πάλι τη ζωή του, που σκέφτομαι τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας και του χαρακτήρα του, η καρδιά μου γεμίζει περηφάνια, που είχα την τύχη να έχω αδελφό αυτό το χαρακτηριστικό νέο άνθρωπο, αλλά και ανείπωτο πόνο που χάθηκε τόσο νέος, μαζί και πίκρα και αγανάκτηση (θυμό) όταν σκέφτομαι τι θα μπορούσε να κάνει για μας, για τους φίλους του, τους συντοπίτες και τα Καλάβρυτα, αν δεν τον τόξευε η μοίρα πάνω στο άνθος της νιότης του.

Τι πιο άδικο, τι πιο σκληρό από το ν' ακολουθούν στο μοιραίο ταξίδι το "μαύρο Καβαλάρη" νέα παιδιά, μπουμπούκια που δεν πρόλαβαν ν' ανθίσουν, ωραίοι άνθρωποι γεμάτοι υγεία, ενέργεια, ζωντάνια και ανθρωπιά!! Δε γίνεται να τ' αρνηθούμε, δε γίνεται να το πισωγυρίσουμε, όσο κι αν καίει σαν πυρακτωμένο ατσάλι.

Μπορούμε όμως να συνεχίσουμε με το κεφάλι ψηλά, με αξιοπρέπεια και ελπίδα. Ακριβώς γιατί ζούμε. Κι επειδή ζούμε, πονάμε, σκεφτόμαστε, θυμόμαστε, νοσταλγούμε, λυγίζουμε, παλεύουμε σκληρά, αλλά προχωράμε μπροστά, κουβαλώντας αναγκαστικά το "σταυρό του μαρτυρίου" που οι αναπάντεχες συγκυρίες μας φόρτωσαν στους ώμους!!

Εμείς οι Καλαβρυτινοί έχουμε πάθει κι έχουμε μάθει. "Πιστός στους νεκρούς μένει μονάχα αυτός που δε φυλακίζεται μες τον πόνο του". Πρέπει να συνεχίζει κανείς να χαράζει το αυλάκι του ίσιο και βαθύ. Όπως θα το έφτιαχναν οι ίδιοι. Όπως θα το 'φτιαχνε κι αυτός μαζί τους.

 

Ο Πάνος. Οι συγγενείς, οι φίλοι του, οι σύγχρονοί του Καλαβρυτινοί, τον γνώρισαν, τον αγάπησαν, τον τίμησαν.

Αποστασιοποιημένη όσο μπορώ από το προσωπικό μου συναίσθημα και πιστή στην απλότητα και την ηθική υπόσταση του Πάνου, θα γράψω για τους νέους. Θα τους μιλήσω για τις ιδέες του και τα πιστεύω του όσο πιο απλά γίνεται.

 

Ο Πάνος γεννήθηκε στα Καλάβρυτα το 1954. Ήταν το τέταρτο παιδί μιας πολύ αγαπημένης οικογένειας. Οχτώ μηνών έχασε τον πατέρα του σε ηλικία 35 ετών.

Πόσα Καλαβρυτινόπουλα αλήθεια δεν έζησαν αυτή την άδικη μοίρα.

Όμως κατάφερε ν' αντέξει και να ξεπεράσει τις δυσκολίες που βρήκε μπροστά του με τη βοήθεια της μάνας μας "της μάνας κουράγιο" που δε λύγισε στιγμή παρά τις τόσες συμφορές που τη βρήκαν σ' όλη τη διάρκεια της ζωής της.

Ο ίδιος μεγάλωνε και ξεχώριζε από μικρός. Στο σχολείο ήταν πολύ καλός μαθητής.

Εύρισκε νόημα και διέξοδο στο διάβασμα.

Διάβαζε με μανία ό,τι έβρισκε μπροστά του. Το απόσταγμα κάθε βιβλίου το μετέδιδε μ' ένα δικό του υπέροχο τρόπο σε όλους:

«Μέσα απ' τη Σοφία των μεγάλων συγγραφέων βρίσκεις λύσεις και ρότα για τη ζωή σου. Διαβάζοντας τους σπουδαίους πετάς από πάνω σου τα περιττά, ολοκληρώνεσαι» έλεγε.

Ο Πάνος. Ένας νέος ευαίσθητος, με ευγένεια ψυχής, ανοιχτόκαρδος, ουσιαστικός φίλος, πάντα γελαστός, με αστείρευτο χιούμορ, με πολυεπίπεδες γνώσεις, ανήσυχος, άνθρωπος της ουσίας.

Έκανε παρέα με τους πάντες, νέους, μεγάλους, μορφωμένους, αμόρφωτους, δεξιούς, αριστερούς, δημοκράτες και μη. Με όλους έτρωγε, έπινε, γλεντούσε, κουβέντιαζε.

«Η ομορφιά, έλεγε, βρίσκεται στη διαφορετικότητα».

Έκανε στενή παρέα με τα παιδιά που είχαν κάποιο πρόβλημα οικογενειακό, προσωπικό, κάποια σωματική ή ψυχική ατέλεια.

«Γιατί τι νόημα έχει η ζωή αν δε μπορείς να δώσεις χώρο να νιώσουν άνετα κι αν δε μπορείς να στηρίξεις αυτούς που η ζωή δεν ήταν απλόχερη μαζί τους. Το γέλιο τους, η χαρά τους, γυρίζει σε σένα σαν ευτυχία».

Στα 18 του περνάει στη Νομική σχολή της Αθήνας. Συνεχίζει να διαβάζει αμέτρητα βιβλία, πολιτικοποιείται. Εντάσσεται στην Αριστερά. Τι ωραία, του είπα: Δικηγόρος στα Καλάβρυτα! «Αδερφή, αν εννοείς ότι θα γίνω πλούσιος ξέχασέ το. Οι δίκες θα ολοκληρώνονται στον προθάλαμο του Δικαστηρίου. Δε μπορεί να μην πειστούν οι άνθρωποι ότι για ένα μέτρο γης, μία κατσίκα, μία κουβέντα θα πληρώνεις και θα τρέχεις στα δικαστήρια. Για θέματα που υπάρχουν δοσοληψίες με το κράτος κ.λ.π. θα μπω μέσα, αλλά και κει...»

Αθεράπευτα Καλαβρυτινός, σε κάθε ευκαιρία βρισκόταν στα Καλάβρυτα. Έβλεπε τα νέα παιδιά την εποχή εκείνη στη 10ετία του εβδομήντα να περιφέρονται χωρίς να κάνουν κάτι ουσιαστικό τις ελεύθερες ώρες τους.

Μαζί με άλλους φίλους του: Το Γιώργο Γιαννέλο, έναν εργάτη του πολιτισμού και του θεάτρου. Λαμπρό άνθρωπο, ευαίσθητο, έξυπνο και δουλευτή της ζωής. Με κύρος και προσωπικότητα. Κατ’εξαίρεση θα αναφέρω για το Φάνη Παπαγεωργίου το φωτογράφο μας ,έναν άνθρωπο χαμηλών τόνων,αξιοπρεπή,κοινωνικό, ευαίσθητο ,και τίμιο, που λέει ελεύθερα τη γνώμη του αγωνιστή της ζωής που εκτιμούσε και αγαπούσε ο Πάνος. Ο Γιώργος και ο Φάνης είναι τα αδέλφια που κληρονόμησα από τον Πάνο . Δε θα αναφέρω άλλους για να μην ξεχάσω κάποιον, σκέφτονται το θέατρο.

"Το θέατρο, έλεγε είναι εποικοδομητική μάζωξη, όπου αποκτάς στενούς φίλους, κοινωνικοποιείσαι και μέσα από τις αναλύσεις των θεατρικών έργων σκάβεις την ψυχή σου, ανοίγεις το μυαλό σου, υποδύεσαι ρόλους και γεμίζεις ως άνθρωπος, αλλάζεις, σκέφτεσαι, χαίρεσαι". Και συμπληρώνω.

Το θέατρο είναι ένα πολυδιάστατο πολιτισμικό φαινόμενο, το οποίο, λόγω της φύσης του αφορά την κοινωνία στο σύνολό της.

Το κοινό καλλιεργείται αισθητικά, ψυχικά και πνευματικά, αποκτά παιδεία που δύσκολα θα αποκτούσε σε τόση και τέτοια έκταση, με τόσο απλό και σύντομο τρόπο.

Το θέατρο είναι ναός πνευματικός, απαλλαγμένος από ιδεολογίες και κόμματα.

Κρατήστε το έτσι για να έχει ουσία και να το αγαπούν ΟΛΟΙ.

Το πρώτο έργο της θεατρικής ομάδας που ιδρύθηκε τότε και που σήμερα φέρει το όνομά του "Πάνος Μίχος" ήταν το Block C.

 

«Τα νιάτα είναι η δύναμη» έλεγε «Έχουν το καθαρό φως μέσα τους, έχουν την αποκοτιά, δεν υπολογίζουν τον κίνδυνο». Λάτρευε τους νέους, πίστευε σ' αυτούς αφού και ο ίδιος ήταν ένας νέος άνθρωπος.

Δεν απέρριπτε όμως τους μεγάλους όπως συνηθίζουν πολλοί νέοι. Έλεγε:

«Οι μεγάλοι άνθρωποι πρέπει να έχουν τη θέση τους στη ζωή μας. Αυτοί φέρουν το καταστάλαγμα της ζωής, τη βαθιά σοφία. Η σοφία αποτέλεσμα πόνου και στοχασμού σου δίνει αυτοπεποίθηση. Οι μεγάλοι άνθρωποι έχουν την αναντικατάστατη εμπειρία!

Ο Πάνος ήταν υπέρμαχος του "εμείς" αποστρεφόταν ανθρώπους που είχαν κάνει θεό τους το "εγώ".

«Τι μπορεί να κάνει ένας άνθρωπος μόνος του, έλεγε. Μόνο πράγματα για τον ίδιο και όχι πάντα με ορθόδοξο τρόπο. Πόσο ευτυχής μπορεί να γίνει;»

Ο Πάνος ήταν υπέρμαχος του "να είσαι" όχι του "να έχεις".

«Ένας άνθρωπος που έχει σμιλεύσει τον εαυτό του, που έχει περάσει τη βάσανο να μάθει, να ακούσει, να πράξει το καλό, αξίζει χίλιες φορές περισσότερο, απ' αυτόν που έχει χρήματα και περιουσία. Αν «είσαι» και συγχρόνως «έχεις» τόσο το καλύτερο. Μπορείς να βοηθήσεις με πολλούς τρόπους πολλούς ανθρώπους.

Στην εποχή μας που επελαύνει το λίγο και το ευτελές, σε μια εποχή φθοράς και διαφθοράς συχνά θυμάμαι που έλεγε:

«Μόνο με σκληρή και τίμια δουλειά μπορείς να φτάσεις να είσαι χρήσιμος, να μεταλαμπαδεύσεις το πολύ και το ουσιαστικό γύρω σου».

Ο Πάνος δεν ήταν του «φαίνεσθαι» και του «δήθεν».

Σιχαινόταν αυτούς που ανέβαιναν «γλείφοντας έρποντας και με τα κέρατά τους».

Ο ίδιος όταν του έδειχνα το θαυμασμό μου απαντούσε:

«Ένας κοινός άνθρωπος είμαι με πολλά ελαττώματα, πάθη και λάθη. Το μόνο που κάνω είναι να τα παλεύω. Να διορθώνω. Να σβήνω και να γράφω μέσα μου. Τίποτα το ιδιαίτερο, τίποτα το σπουδαίο. Ένας αγωνιστής του εαυτού μου και της ζωής. Πάντα πρέπει να επιστρέφεις στο σημείο απ' όπου ξεκίνησες.

Για μένα ευτυχία είναι να προσφέρεις στους άλλους στιγμές ανακούφισης, χαράς ελπίδας».

 

7 Ιουνίου 1985 η ημέρα που σκοτείνιασε η ζωή μας. Ο Πάνος ύστερα από αγώνα 20 ημερών στο Νοσοκομείο "Ευαγγελισμός" έφυγε από κοντά μας σε ηλικία μόλις 31 χρόνων. Την ημέρα εκείνη είχαμε εκλογές και ήταν υποψήφιος βουλευτής με το Κ.Κ.Ε. εσωτερικού.

Τις μέρες που ήταν στο Νοσοκομείο έρχονταν κάθε μέρα 50, 100, 150, 200 φίλοι του με την αγωνία ζωγραφισμένη στο πρόσωπό τους. Ήρθαν πούλμαν από τα Καλάβρυτα, πολιτικές προσωπικότητες.

Χρειάστηκε αίμα και πήγαν να δώσουν 350 άτομα! Πήγα κι εγώ.

- Ποιός είναι ο νεαρός που μάζεψε τόσους αιμοδότες ακόμα και "μάρτυρες του ΙΕΧΩΒΑ" με ρώτησαν.

- Ένας νέος αγνός ως το κόκκαλο, τρυφερός, που είχε μόνο φίλους, απάντησα.

 

Θα τολμήσω ως επίλογο να πω. Αν ο Πάνος ήταν κοντά μας με τις πολυεπίπεδες γνώσεις, τις ιδιαίτερες ικανότητές του στην επικοινωνία με τους ανθρώπους, την αγάπη του για τα Καλάβρυτα που είχε, η πόλη μας θα βρισκόταν σε πολύ καλύτερη κατάσταση.

 

1. Η ΘΕΑΤΡΙΚΗ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΤΟΥ ΟΜΙΛΟΥ

1982: «BLOCK C».

1984: «Η Αυλή των θαυμάτων» του Ι. Καμπανέλλη.

Παίχτηκε για 2^η φορά το BLOCK C.

1987: «Η κυρία με τη σκυλίτσα» και «Οι συνέταιροι» του Μάλαμα.

1988: «Δον Καμίλο» του Τ. Γκουαρέσι.

1989: «Φον Δημητράκης» του Δ. Ψαθά. Έργο που κατόπιν πρόσκλησης του Γιάννη και δικής μου, παίχτηκε στην Τρίπολη. Κατάμεστο το Πνευματικό Κέντρο. Ήρθαν όλοι οι ιθύνοντες και οι πολίτες της Τρίπολης. Κατενθουσιάστηκαν. Την παράσταση έκλεψε ο Γιώργος Μπενάκης γεννημένος ηθοποιός.

1993: «Λειτουργία κάτω από την Ακρόπολη» του Ν. Βρεττάκου. Αφιερωμένη στις 13/12/43.

1997: «Εξοχικό Κέντρο Ο ΕΡΩΣ» του Δ. Ψαθά με τη συμμετοχή μαθητών του Γυμνασίου - Λυκείου Καλαβρύτων.

1998: «Το Φιντανάκι» του Π. Χορν.

2000: «Το Σόι» του Γ. Αρμένη.

2002: «Δεν πληρώνω, Δεν πληρώνω» του Ντάριο Φο.

2004: «Μπαμπάδες με ρούμι» των Μ. Ρέππα - Θ. Παπαθανασίου.

2005: «Φωνάζει ο κλέφτης» του Δ. Ψαθά.

 

2. Μέλη της ομάδας συμμετέχουν στις εκδηλώσεις του Δήμου για την Αναπαράσταση της 25ης Μαρτίου.

3. Πιστοί στις παραδόσεις η ομάδα διοργάνωσε:

- Γαϊδουρόγαμο

- Κούλουμα Καθαρής Δευτέρας στον Αϊ-Γιώργη.

- Εκδήλωση για το πολυτεχνείο.

- Για επτά χρόνια παρουσίαζε Καραγκιόζη (Θέατρο Σκιών), με καραγκιοζοπαίχτη το Βασίλη Σαργέντη στα σχολεία και τα χωριά της επαρχίας.

 

Σε πολλά θεατρικά έργα και στις εκδηλώσεις συμμετείχαν πολλά άτομα εκτός θεατρικού ομίλου (υπάλληλοι που υπηρετούσαν στα Καλάβρυτα κ.λ.π.). Η ομάδα τους ευχαριστεί θερμά.

 

Θερμές ευχαριστίες για όλους τους Καλαβρυτινούς που αγκάλιασαν τις προσπάθειες της ομάδας και πάντα με χαρά και απλόχερα τη βοηθούν.

 

Θα συγχαρώ από βάθους καρδιάς και θα ευχαριστήσω με όλη μου την ψυχή όλους όσους έπαιξαν και θα παίξουν στα θεατρικά έργα. Να είσαστε γεροί κι ευτυχισμένοι. Να σκορπάτε φως, ελπίδα και πολιτισμό στην ιστορική πανέμορφη και αγαπημένη μας πόλη Τα Καλάβρυτα.

Από κάπου θα χαμογελά και ο Πάνος.

 

Φρόσω Μίχου - Χατζοπούλου